Elektrownie wodne rzek Pomorza Środkowego
Elektrownie wodne rzek Pomorza Środkowego
Na rzekach tych - Słupi, Łupawie, , Wieprzy i ich dopływach znajduje się łącznie 15 elektrowni, z czego do zwiedzania udostępnione jest dziewięć. Wzdłuż każdej z rzek przebiegają szlaki turystyczne, którymi zwiedzać można te zabytki.
Większość elektrowni znajduje się na obszarach cennych przyrodniczo, dzikich i słabo zaludnionych.
Na szlaku elektrowni w dorzeczu Słupi znajduje się pięć elektrowni: Skarszów Dolny, Krzynia, Strzegomino, Gałąźnia Mała i Struga. Wszystkie są udostępnione do zwiedzania, a najciekawsza z nich jest elektrownia Gałąźnia Mała, gdzie znajduje się sala wystawiennicza prezentująca historię elektrowni wodnych, centrum informacyjne, a w przyszłości również pokoje noclegowe.
Skarszów Dolny: Elektrownia Wodna Skarszów Dolny położona jest na rzece Skotawie, dopływie Słupi. Służyła pierwotnie jako siłownia wodna, napędzająca urządzenia fabryki wyrobów żelaznych (od 1850 roku) a od 1872 roku papierni - czyli zakładu produkującego papier. Po pożarze w 1894 roku, który zniszczył fabrykę, wybudowano elektrownię wodną o obecnej mocy 160 KW. Elektrownia udostępniona jest do zwiedzania.
Krzynia: Elektrownia Wodna Krzynia jest najniższym stopniem wodnym na Słupi. Wybudowano ją w latach 1925-26, tworząc zbiornik o powierzchni 78 ha - ulubione miejsce wypoczynku mieszkańców Słupska. Moc elektrowni wynosi 860 KW. Elektrownia udostępniona jest do zwiedzania.
Strzegomino: Elektrownia Wodna Strzegomino zbudowana została na Słupi w latach 1922-24. W 1945 roku uszkodzona, ponownie uruchomiona została w roku 1948. Moc elektrowni to 2400 KW, a powyżej wody Słupi utworzyły malowniczy zbiornik wodny. Elektrownia udostępniona jest do zwiedzania.
Struga: Elektrownia wodna Struga jest najstarszą czynną elektrownią wodną w Europie. Wybudowano ją w 1896 roku. Zanim przekształcono ją w elektrownię, pełniła rolę młyna, później siłowni napędzającej tartak i papiernię. Od roku 1920 wytwarza energię elektryczną i posiada moc 250 KW. Elektrownia udostępniona jest do zwiedzania i jest najwyżej położoną elektrownią wodną na Słupi.
Gałąźnia Mała: Elektrownia wodna Gałąźnia Mała a w okresie budowy (1920 rok) była największa w tej części Europy, a zastosowane przy jej budowie rozwiązania techniczne były jednymi z najnowocześniejszych. Wodę do elektrowni doprowadza system kanałów, podziemnych sztolni i rurociągów ciągnący się 16 kilometrów wzdłuż rzek Słupi i Bytowej, a zainstalowane w latach 1913-24 urządzenia pracują do dziś. Moc elektrowni to 3500 KW, a spad elektrowni 38,5 m. Elektrownia udostępniona jest do zwiedzania i dodatkowo w budynku znajduje się ekspozycja muzealna - Sala historii słupskich elektrowni wodnych". W roku 2008 udostępnione zostaną w budynku elektrowni miejsca noclegowe.
Na szlaku elektrowni w dorzeczu Wieprzy znajdują się cztery elektrownie, z których jedna, w Biesowicach, jest udostępniona do zwiedzania.
Elektrownia wodna Biesowice jest zlokalizowana na 80 kilometrze rzeki Wieprzy i jest najstarszą elektrownią na tej rzece, zbudowaną w 1905 roku. W 1907 roku w wyniku powodzi została zniszczona, i produkowała prąd od 1908 roku od odbudowy do roku 1945. Ponowne uruchomienia nastąpiło w 1954 roku i posiada moc 503 KW. Elektrownia udostępniona jest do zwiedzania.
W dorzeczu Łupawy znajduje się sześć kolejnych elektrowni, z których trzy, w Smołdzinie, Żelkowie i w Poganicach (przy drodze krajowej nr 6) są udostępnione do zwiedzania.
Smołdzino: Elektrownia zbudowana w 1913 roku w centrum Smołdzina, tuż przed ujściem Łupawy do jeziora Gardno. Znajduje się na nizinie, dlatego odcinek rzeki powyżej elektrowni zabezpieczony jest wałami przeciwpowodziowymi. Moc elektrowni wynosi 220 KW i jest ona udostępniona do zwiedzania.
Żelkowo: Elektrownia uruchomiona w 1906 roku na rzece Łupawie. Jest jedną z najstarszych elektrowni na Pomorzu. Po zdemontowaniu urządzeń w 1945 roku przez Armię Czerwoną, co spotkało większość elektrowni na Pomorzu, uruchomiona ponownie w latach 1950-54, posiada moc 340 KW. Elektrownia udostępniona jest do zwiedzania.
Poganice: Elektrownia znajduje się na Łupawie w bezpośredniej bliskości drogi krajowej nr 6. Pierwotnie zbudowana jako młyn wodny w 1938 roku, funkcję elektrowni pełni dopiero od 1980 roku. Moc elektrowni wynosi 50 KW. Elektrownia udostępniona jest do zwiedzania, a w pobliżu znajduje się restauracja "Nostalgia".
Ponadto nieudostępnione do zwiedzania elektrownie wodne znajdują się również na innych rzekach Pomorza: Wierzycy (cztery, lecz nieudostępnione), Wdzie i Brdzie oraz mniejszych rzekach. Większość z tych rzek stanowi atrakcyjne trasy kajakowe, o zróżnicowanym stopniu trudności. Brda i Wda to rzeki doskonałe do zdobywania doświadczenia w turystyce kajakowej, rzeki Pomorza Środkowego - Słupia, Łupawa czy Wieprza są trudniejsze i powinny być eksplorowane przez doświadczonych kajakarzy, a niektóre odcinki przełomowe Raduni stanowią wyzwanie porównywalne z rzekami górskimi i dostępne jedynie dla najsprawniejszych kajakarzy.
Źródło: Pomorska Regionalna Organizacja Turystyczna
