Dolina Moszczeniczki

Dolina Moszczeniczki

Zespół przyrodniczo - krajobrazowy "Dolina rzeki Moszczeniczki" położony jest na Równinie Sławieńskiej i rozciąga się pomiędzy Strzelinem na wschodzie (Bruskowskie Bagna) i Pieszczem na zachodzie.

Szerokość Doliny wynosi od 500 do 2500 m. Długość rzeki wynosi 11 km. W dolinie występuje wiele rzadkich i chronionych roślin. Do najciekawszych należą subatlantycki złocień polny, storczyk kukułka Fuchsa, storczyk listera jajowata, storczyk kukułka szerokolistna, wilczomlecz błotny, kalina koralowa. Przed II Wojną Światową rzeka nosiła nazwę niem. Motz Bach. Moszczeniczka jest dopływem rzeki Wieprzy. Dolina rzeki Moszczeniczki znajduje się na terenie Gminy Słupsk.

Dolinę Moszczeniczki możemy objechać dwiema trasami. Pierwszą jest opisywany przez nas szlak niebieski Słupsk - Swołowo. Drugą jest droga Swołowo - Gać - Jaz na Moszczeniczce - Redęcin.

Trasa:
Słupsk (Początek trasy)
Stoimy w Słupsku przy zbiegu ulic Legionów Polskich i Piłsudskiego. Z prawej strony mamy znak pionowy niebieskiego szlaku rowerowego i bramę działkową, z lewej domki jednorodzinne. Udajemy się prosto ul. Legionów Polskich wg znaku do Swołowa. Początkowo droga jest obita, piaskowo - żużlowa. Z lewej strony pojawiają się magazyny a z prawej betonowy płot. dojeżdżamy do skrzyżowania na którym jedziemy prosto w aleję wyłożoną betonowymi płytami i wysadzoną starymi drzewami liściastymi. (w lewo drogą dojedziemy do ul. M. Zaborowskiej a w prawo do terenów działkowych i ul. Breilla. Na drzewach wymalowane są znaki niebieskiego szlaku rowerowego. Droga, po której jedziemy jest dawnym duktem, który łączył bezpośrednio wieś Bierkowo, przez które będziemy przejeżdżać ze Słupskiem. Z prawej strony mijamy ostatnie domki jednorodzinne. W oddali po prawe stronie możemy dojrzeć na jednej z posesji niedokończony dom stylizowany na średniowieczny zamek - posiada on dwie wieżyczki. Po lewej stronie mijamy nieużytki. Po pewnym czasie droga z płyt betonowych przechodzi w ubitą drogą piaskowo - żużlową, kończy się także szpaler drzew. Po obu stronach mamy pola uprawne, w oddali po prawej stronie możemy dojrzeć wiatraki, produkujące energię elektryczną przy pomocy siły wiatru. Mijamy też samotne, zniszczone drzewo, wypalone od wewnątrz, na którym namalowany jest znak niebieskiego szlaku rowerowego. Po przejechaniu 2,5 - 3 km jesteśmy w Bierkowie.

Bierkowo (3 km trasy)

Na przełomie sierpnia i września 2012 r. została położona nawierzchnia asfaltowa na Alei Lipowej w Bierkowie, którą wjeżdżamy do wsi. Z lewej strony mijamy nowe domki jednorodzinne, z prawej pole uprawne i pierwsze stare zabudowania gospodarcze Bierkowa. Na brzozie po lewej stronie umieszczony jest znak szlaku rowerowego. Jadąc dalej Aleją Lipową po obu stronach drogi widzimy zabytkowe, przedwojenne zabudowania gospodarskie np. z czerwonej cegły i "muru pruskiego". Wiele niestety zabytkowych poniemieckich zabudowań jest w złym stanie technicznym. Dojeżdżamy do skrzyżowania Alei Lipowej z ul. Grodzką, gdzie jedziemy prosto. (ulicą w prawo dojedziemy do szosy Słupsk - Darłowo). Na skrzyżowaniu znajduje się także drewniany, turystyczny kierunkowskaz. Jadąc ul. Grodzką, jest to główna ulica Bierkowa, mijamy zabytkowe domy i zabudowania gospodarcze, w niektórych miejscach ustawione zostały tablice informacyjne dotyczące historii i zabytków wsi. Dojeżdżamy do kościoła (pomalowanego na jasno żółto). Warto się w tym miejscu na chwilę zatrzymać. Na trawniku przed kościołem znajdują się tablice informacyjne dotyczące historii wsi a także dawnej szkoły.
Stoi tam także wielki głaz, opasany grubym czarnym łańcuchem z wielką kłódką a pod spodem tabliczka z napisem: Bierkowo 1150 - 2011. Przy tablicy informacyjnej znajduje się znak drogowskaz turystyczny. Udajemy prosto i po chwili dojeżdżamy do rozwidlenia drogi. My pojedziemy w lewo w dół w stronę stacyjki rowerowej nad stawem. (droga w prawo prowadzi także w stronę Swołowa, ale omija stacyjkę rowerową i staw. Jadąc prosto dojeżdżamy mijając plac zabaw do stacyjki rowerowej z ławkami, stołami piknikowymi i tablicą informacyjną. Można w tym miejscu odpocząć, zjeść. Przy stacyjce rowerowej droga się rozwidla. W lewo dojedziemy, jak kieruje nas drogowskaz, do cmentarza pra-bierkowian. My jedziemy w prawo, lekko z góry, mijając zabytkowe domy i zabudowania gospodarcze. Zjeżdżając mijamy z prawe i lewej strony budynki i hale fabryki przekładni kątowych "Starosielski". Jesteśmy na skrzyżowaniu ul. Grodzkiej z szosą Słupsk - Darłowo. Przejeżdżamy przez ulicę i skręcamy w lewo na asfaltową ścieżkę rowerową do Bruskowa Wielkiego, które we wsi przechodzi w chodnik.

Bruskowo Wielkie (6,5 - 7 km trasy)

Wjeżdżamy do wsi lekko po górę. Po prawej i lewej stronie stare zabytkowe budownictwo domków jednorodzinnych i zabudowań gospodarczych miesza się z nowym. Dojeżdżamy do skrzyżowania, gdzie jedziemy prosto i ostro w lewo, wzdłuż szosy na Darłowo. Warto jednak zboczyć na chwilę z trasy i skręcić na skrzyżowaniu w prawo i obejrzeć zabytkowy kościół w Bierkowie. (Droga, w którą skręciliśmy w prawo prowadzi poprzez Wielichowo, Pęplino, Duninowo do Ustki).

Wracamy na właściwą trasę. Jedziemy prosto, lekko zniszczoną drogą asfaltową, z prawej strony miniemy zabudowania dawnego przedsiębiorstwa i stacji benzynowej. Za tablicą kończącą Bruskowo Wielkie zaczyna się bezpośrednio Wierzbięcin, mała wioska z kilkunastoma zabudowaniami i jednym przedsiębiorstwem po prawej stronie. Wjeżdżamy do Bruskowa Małego.

Bruskowo Małe (9 km trasy)

Przez wieś przejeżdżamy cały czas jadąc główną drogą, po lewej stronie ujrzymy zabytkowy dworek otoczony zabudowaniami gospodarczymi i budynkiem bramnym. Za wsią jedziemy prosto aż do momentu kiedy szosa skręci ostro w prawo a my pojedziemy na wprost w drogą piaskowo - żużlową pomiędzy polami w stronę Swołowa. (na budynkach lub słupach wzdłuż drogi znajdują się znaki niebieskiego szlaku rowerowego). Po lewej stronie widzimy pola uprawne, z prawej strony miniemy pojedyncze zabytkowe gospodarstwo, otoczone murem. Po chwili widzimy pierwsze zabudowania. Dojeżdżamy do Swołowa.

Swołowo (11 - 11,5 km trasy) - Miejscowość końcowa

Swołowo jest Pomorską Wsią Dziedzictwa Kulturowego. We wsi znajduje się Muzeum Kultury Ludowej Pomorza i odremontowana zabytkowa Zagroda Albrechta. Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie jest filią Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku. Rewitalizacja zabytkowych budynków i zagród w Swołowie została zrealizowana w ramach projektu "Wzmocnienie potencjału pomorskiej Krainy w Kratę - etap II - rozbudowa filii MPŚ w Swołowie" w latach 2009 - 2012. Projekt został sfinansowany w 75% ze środków Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2007 - 2013 i 25% z budżety Samorządu Województwa Pomorskiego.

Wieś założona została na planie owalnicy (owalnica - rodzaj wsi budowanej wokół centralnego placu na którym zwykle znajdował się kościół, staw, cmentarz, plac często w kształcie wrzeciona lub elipsy), we wczesny średniowieczu zachowała swój kształt przestrzenny do dziś. Centralny plac otaczają dwie, wyłożone kamieniami polnymi drogi łączące się ze sobą przy wjeździe i wyjeździe ze wsi. We wsi zachowało się wiele budynków i zagród, zabudowań budownictwa szkieletowego (szachulcowego, "muru pruskiego"), popularnego w architekturze wsi pomorskiej. Swołowo określane jest stolicą "Krainy w Kratę".

Wieś otoczona jest ze wszystkich stron polami a także od południowego - wschodu Doliną Moszczeniczki. Swołowo jest bardzo starym miejscem osadniczym ludności, gdyż podczas badań archeologicznych w XX wieku odnaleziono tu 15 obiektów z okresu wpływów cesarstwa rzymskiego. Wieś należy do jednych z najstarszych osad w regionie, gdyż pierwsze wzmianki o niech pochodzą z 1230 r. kiedy to wieś została nadana Joannitom przez księcia sławieńskiego. Wieś nosiła wtedy nazwę "Zelov". Już w XIV wieku Swołowo należało do szlacheckiej rodziny pomorskiej von Below (wcześniej wspomnianej przy Redęcinie i Gaci). W 1576 roku Swołowo staje się własnością rodziny von Schwave aby w końcu przejść pod Zarząd Dóbr Królewskich w Słupsku. We wsi był sołtys i 16 chłopów uprawiających duże jak na tamte czasy gospodarstwa rolne. W XVIII wieku zniesiono wiele uciążliwych pańszczyzn. W połowie XIX wieku powstało wiele budynków znajdujących się do dziś w Swołowie. W okresie międzywojennym do Swołowa doprowadzono elektryczność, znajdowała się dwustopniowa szkoła podstawowa, towarzystwo oszczędnościowo - pożyczkowe, spółdzielnia mleczarska, sklep wielobranżowy. Najważniejszych rzemieślników we wsi należał kowal, mistrz murarski, stolarz, stelmach (kołodziej). We wsi znajdowały się także dwa wiatraki.

Co roku w Swołowie organizowane są cykliczne wydarzenia kulturalno - kulinarne do których należą:

- "Dziecięca zagroda"

- "Plener kowalski"

- "Babie lato w zagrodzie" - m.in. Regionalny Konkurs Pomorska Nalewka.

- Na Św. Marcina Najlepsza Pomorska Gęsina"

Trasa powrotna:

1. Do Słupska można wrócić tą samą trasą, którą przyjechaliśmy.

2. Trasą Książęcą: Swołowo - Jaz na Moszczeniczce - Gać - Redęcin - Zębowo - Słupsk

3. Można dojechać do szosy Słupsk - Darłowo i skręcić w prawo do Słupska.

Źródło: Z.Sobisz, W. Antkowiak, Ścieżka przyrodnicza "W Dolinie rzeki Moszczeniczki". Pętla rowerowa i trasa piesza, Słupsk 2005.;

Opracowanie tekstu i zdjęcia: Paweł Kisiel