Dolina Słupi
Dolina Słupi
Szlak SŁ - 14y di. 95,0 km(żółty), Ustka- Slupsk- Bytów
Szlak turystyczny SŁ - 14 y Doliną Słupi 95,0 km Ustka - Stupsk - Bytów
Szlak rozpoczyna sie w Ustce przy dworcu kolejowym.(0,0 km - 95,0 km). Dochodzi do ul. Słupskiej i tu spotyka sie ze szlakiem czerwonym. Opis Ustki i przebieg szlaku żółtego na odcinku Ustka - Wodnica jest przy szlaku SL-05 c.
Po przejściu przez rzekę Słupię w Wodnicy, szlak czerwony skręca w prawo, natomiast szlak żółty kieruje sią w lewo. Wiedzie on szeroką piaszczystą droga wysadzaną topolami i wierzbami, Po lewej stronie mijamy dawne stawy rybne, a po prawej zmeliorowane tereny bagienne. Dochodzimy do lasu i po chwili jesteśmy pod wiaduktem kolejowym (5,5 km - 89,5 km). Dalej trasa wiedzie przez wiekowy las sosnowy, którego wysokość dochodzi do ok.20 m. Mijamy potok, który jest lewym dopływem Słupi i pokrótce skręcamy w prawo do wsi Chamowo. Tuż przed wsią, po lewej stronie drogi, stary cmentarz zawarty w regularnym prostokącie świerków. Długość wsi ok. 1,5 km (7,5 km - 87,5 km).
Charnowo - wieś ulicówka. Do roku 1337 należała do rodu Świeców, a nastepnie do władz miejskich Słupska, Kościół filialny z wieżą murowana zapewne z XV wieku. Ołtarz barokowy z końca XVIII wieku. We wsi liczne chałupy szachulcowe z ozdobami nadokiennyml z końca XVIII - XIX wieku. Mijamy wieś idąc drogą gruntową.
Przed rozwidleniem dróg, po prawej stronie widoczny jest wał ziemny, porośnięty bukami. To pozostałość po grodzisku średniowiecznym. Widoczne są pierwsze zabudowania wsi Gałęzinowo. Po przejściu ok. 900 m jesteśmy na drodze utwardzonej Strzelinko - Bydlino. Szlak wiedzie przez las. Przed Bydlinem teren jest bardzo urozmaicony. Deniwelacje osiagaja 15-20 m wysokości. Wchodzimy na szosę Ustka - Słupsk i po przejściu przez most na Słupi (14,5 km - 80,5 km) kierujemy się do Słupska. W pobliżu przystanku autobusowego w Bydlinie skręcamy w lewo, dochodzimy do lasu gdzie skręcamy w lewo skos. Idziemy droga obok starych dębów i dalej ścieżką w kierunku kładki na rzece Słupi. Za nią, na rozwidleniu dróg, skręcamy w prawo w kierunku widocznego zabudowania. Mijamy gospodarstwo idąc dalej leśną drogą. Po 500 m jesteśmy nad Słupią, a po 3 km wędrówki przechodzimy przez głęboki rów i jesteśmy ponownie w pobliżu rzeki. Wspinamy sie na wysoki brzeg porośnięty bukami skąd rozciaga się widok na krętą rzekę ze starorzeczami. Wędrujemy na południe. Przekraczamy strumyk płynący wąska, głęboka doliną. Wychodzimy na śródleśne łąki. Po drugiej stronie rzeki jest wieś Włynkowo. Uważając na znaki szlaku żółtego kierujemy się do Słupska. Mijamy wiadukt kolejowy (25,5 km - 69,5 km). Ulicami Sportowa, Kaszubska, Zamiejska, Orzeszkowej, Wandy i Kilińskiego doderamy do siedziby PTTK przy ul. Szarych Szeregów (28,0km-67,0 km). Słupsk - miasto, które jako gród kasztelański otrzymało od Brandenburczyków prawa miejskie w 1310 roku. W 1329 r. Barnim III oddał Słupsk w zastaw Krzyżakom w zamian za pożyczkę. Gdy po 12 latach nie doszło do zwrotu pieniędzy, mieszczanie słupscy wykupili miasto z rąk Krzyżaków (1341 r.). Scena wykupu została przedstawiona graficznie na ścianie, przy wejściu do Ratusza Miejskiego, który oddany został do użytku w 1901 roku.
Po panowaniu księcia Bogusława XIV, ostatniego z rodu Gryfitów, Pomorze zostało podzielone między Szwedów i Brandenburczyków. Słupsk przypadł elektorom brandenburskim. Idące z armia napoleońska oddziały polskie pod dowództwem gen. Sokolnickiego oswobodziły miasto w 1807 roku. Jednak po zawarciu pokoju w Tylży, Słupsk znaldzł się w granicach Prus. W wieku XVIII - XIX powstała manufaktura tytoniowa, rozwijano przemysł garbarski, sukienniczy, bawełniany, ceramiczny, powstał browar ł fabryki mebli.
W czasie II wojny światowej, przy ul. Kołłątaja (dawna wagonownia) funkcjonowała filia hitlerowskiego obozu zagłady Stutthof. Miejsce upamiętnione zostało obeliskiem przy ul. Kołłątaja nrl7. Od 1946 roku Słupsk pełnił funkcję miasta powiatowego, a od 1975 r. miasta wojewódzkiego.
Od siedziby PTTK szlak żółty SŁ-14y wytyczony jest razem ze szlakiem czarnym SŁ-162s. Prowadzą one ul. Szarych Szeregów w pobliżu parku z licznymi pomnikami przyrody, które zawierają tabliczki informacyjne. Tu znajduje się pomnik Powstańców Warszawy, oddany 15.IX.1946 roku. Idziemy wzdłuż rzeki. Po drugiej stronie są mury obronne z XIV wieku. Mijamy budynek sądu (1867-1879 r.) oraz spichlerz z XIX wieku. Dochodzimy do ul. Garncarskiej. Tu po lewej stronie kościół Św. Ottona zbudowany w 1872 r. w miejscu gdzie w VII-XII wieku lokowany był średniowieczny gród - pierwsze założenia miasta Słupska. Po prawej stronie, za rzeką widać szereg cennych zabytków. Głównie są to: Zamek Książąt Pomorskich z 1507 roku -wybudowany przez Bogusława X, w którym znajduje się Muzeum Pomorza Środkowego. Podominikański kościół św. Jacka z XV w„ póżnogotycki XIV wieczny młyn zamkowy, odrestaurowany spichrz oraz mury obronne z Basztą Czarownic i Brama Młyńska to kolejne bogactwa kulturowe.
Dochodzimy do śluzy na Słupi i wchodzimy w aleję brzozowo. Trasa biegnie przez tzw. Lasek Południowy i po wyprowadzeniu na szosę w kierunku Krępy oznakowania są wzdłuż dawnego torowiska kolejki wąskotorowej łączącej Słupsk z miejscowością Budowo (prawa strona drogi). Przy drodze widoczny pomnik ku czci 24 więźniów obozowych, zamordowanych przez hitlerowców. Symbolem są 24 słupy granitowe. Tragedia miała miejsce 7 marca 1945 roku. Szlak żółty I czarny wiedzie przez starodrzew sosnowy, który porasta zbocze doliny Słupi. Po lewej stronie kulminacje dochodzą do 70 m n.p.m.. Przy skręcie drogi asfaltowej w lewo, szlak skręca w prawo, w leśną drogę, która doprowadza do rzeki Glaźny (35,0 km - 60,0 km).
Znajdujemy się na terenie Parku Krajobrazowego"Dolina Słupi", który powołano 8.XII 1901 roku. Na jego terenie sa między innymi 44 jeziora o powierzchni ponad 1 ha. Rzeka Słupia o długości 138,6 km jest osia Parku na odcinku 64,0km. Aż do Gostkowa tj. ok. 50 km, szlak żółty będzie przebiegać przez Park Krajobrazowy "Dolina Słupi".
Przechodzimy przez rzekę, na której po lewej stronie widać pozostałości po moście kolejowym. Po 100 m jesteśmy na drodze gruntowej Krępa - Łosino. Szlak prowadzi dalej na południe, przez tereny zalesione, miejscami starym torowiskiem kolejowym do wsi Lubuń (40,5 km - 54,5 km). Kierując się wg. znaków, po 200 m jesteśmy na drodze asfaltowej Lubuń - Kwakowo. Tu szlak czarny SŁ-162s skręca w prawo do Kwakowa. Idziemy ponownie starym nasypem kolejowy, widać ślady dawnych zabudowań stacyjnych. Przekraczamy szosę Lubuń - Żelkowo. Po przejściu 1,5 km, wchodzimy na drogę brukowana, która wiedzie do wsi Skarszów nad rzeka Skotawa (45,5 km - 49,5 km).
D?roga prowadzi pod górę. Mijamy małą hydroelektrownię Skarszów Dolny, która wybudowana została w 1922 roku gdzie wykorzystano spadek wody wynoszący 8 m. Idąc droga gruntowa wzdłuż kanału doprowadzającego wodę ze Skotawy do elektrowni, kierujemy się do wsi Dębnica Kaszubska (47,5 km - 47,5 km).Dębnica Kaszubska - wieś gminna, o której wzmiankowano w 1485 roku. We wsi kościół parafialny z 1584 r., kilkakrotnie przebudowywany.
W Dębnicy Kaszubskiej przekraczamy rzekę Skotawę kierując się przez lasy sosnowe do Krzyni (53,0 km -42,0 km). W Krzyni w 1925 r. wybudowano zaporę na Słupi o wysokości ok. 7m z jazem, w wyniku czego powstał zbiornik o powierzchni ok. 126 ha.
Funkcjonowały urządzenia do spławu drewna rzeka Słupia. Ze zbiornika prowadzi kanał doprowadzający wodę do elektrowni. W Krzyni na terenie dawnego dworu są liczne pomniki przyrody - dęby, lipy i tuja o obwodzie 2 m, a nad jeziorem, na stromej skarpie rośnie ponad trzystuletnia sosna "Księżna" mająca 380 cm w obwodzie, o wysokości 33 m. Przy elektrowni jest sosna z tzw. czarcią miotłą, efekt grzybowej choroby drzewa.
Wędrówka odbywa się zachodnim brzegiem zbiornika. Schodzimy na dno doliny. Przekraczamy Słupię (59,5 km - 35,5 km) w pobliżu kolejnego sztucznego zbiornika wodnego, który powstał w 1923 roku. Wykorzystany jest spadek wody z wysokości ok. 12 metrów. Znaki żółte wiodą przez tereny leśne do wsi Gałężnia Mała nad rzeką Słupią (65,0 km - 30,0 km).
Gałężnia Mała - we wsi znajduje się kościółek z 1898 roku, zdziczały park podworski z okazałymi drzewami świerków, daglezji i buków oraz dwa dęby liczące kilkaset lat. Dębom tym nadano legendarne imiona: księcia pomorskiego Warcisława i szlachcianki Sydonii. Tu można podziwiać rzadko spotykany skrzyp olbrzymi.
Droga brukowana dochodzimy do kolejnej na Słupi elektrowni wodnej w Gałeźni Małej (66,0 km - 29,0 km). Uruchomiono ją 29 maja 1914 roku. W 1924r. kiedy uruchomiono ostatnią, piatą turbinę, elektrownia uzyskała moc 3.5 MW. W tych latach była to największa elektrownia na Pomorzu. Do budowy obiektu wykorzystano bardzo ciekawe rozwiązania, które zobaczyć można kierując się do wsi Niepoględzie. Budowa prowadzona była wieloetapowo. Wykonano zaporę na Słupi o długości 205 ni. poniżej ujścia Bytowej, co spowodowało spiętrzenie wody o 6 m i skierowanie wód rzeki Bytowej oraz Słupi do jez. Głębokiego (gł. ok. 30,0 m). Z jeziora woda popłynęła dwoma żelbetowymi rurociągami (287 m), a następnie otwartym kanałem (370 m). Poprzez syfon pod droga asfaltowa i strumykiem, wody skierowano dalej otwartym kanałem o długości 3685 m. Kanał kończy się komora dśnień, w której regulowana jest ilość wody dostarczanej do elektrowni. Następnie rurociągiem, pod powierzchnią terenu, woda dochodzi do dwóch stalowych rur, które widoczne są przy elektrowni. Ich długość wynosi 391 m. a średnica 1,9 m. To ostatni odcinek wędrówki wody na turbiny gdzie uzyskuje spadek 38,5 m. Stumetrowym kanałem woda dociera ponownie do naturalnego koryta rzeki Słupi. Będąc przy stalowych rurach, warto też skorzystać z krótkiej ścieżki przyrodniczej oznakowanej przez Park Krajobrazowy "Dolina Słupi".
Od elektrowni docieramy do szosy Niepoględzie - Krosnowo (69,0 km - 26,0 km), dalej za znakami dochodzimy do wsi Gałęzowo (71,0 km - 24,0 km). Wędrując przez tereny leśne, wysokim brzegiem doliny, w pobliżu rzeki, dochodzimy do Słupi (78,5 km - 16,5 km). Za rzeką wchodzimy na teren rezerwatu leśno-krajobrazowego Gołębia Góra (79,0 km - 16,0 km), który utworzony został w 1981 roku na powierzchni 6,95 ha. Jego północna granica oparta jest o rzekę Słupię. Osobliwością są sosny o wysokośd 30 m i wieku ok. 180 lat, które posiadają, rzadko spotykamy, łuskowaty układ kory. w dnie doliny występuje olszyna bagienna, wyżej buczyna, graby, dęby szypułkowe i daglezja. Kolejne odcinki szlaku wiodą przez tereny leśne do wsi Gostkowo (86,5 km - 8,5 km) gdzie opuszczamy Park Krajobrazowy "Dolina Słupi". Zakończenie trasy jest w Bytowie (95,0 km - 0,0 km).
Bytów - miasto nad rzeka Bytówka, dopływem Słupi, liczy 17,5 tys. ludności. Do 1307 r. należał do Pomorza Gdańskiego. W 1329 r., wraz z okolicznymi wsiami został zajęty przez Zakon Krzyżacki. Oni to wybudowali zamek w latach 1390 -1405. Po bitwie pod Grunwaldem Bytów przekazano księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII, który nie utrzymał długo miasta. Ponownie znalazło sie we władaniu Krzyżaków do 1454 roku. Następnie Kazimierz Jagiellończyk przekazuje miasto księciu szczecińskiemu Erykowi II.
Jednak Krzyżacy pojawiaj się ponownie w Bytowie i rezydują do zawarcia pokoju toruńskiego w 1466 roku. Od 1596 r. zamek był jedną z rezydencji książęcych, aż do śmierci ostatniego z rodu Gryfitów - Bogusława XIV (1637 rok).
Podczas potopu szwedzkiego zamek przeżywał kryzys. W 1656 r. Szwedzi opuszczają Bytów. W rok później, król Jan Kazimierz, jako lenno oddał ziemie bytowsko elektorowi brandenburskiemu. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. Pomorze z Bytowem przypadło Prusom. Do Polski miasto wraca w 1945 roku. Do zwiedzenia: muzeum regionalne mieszczące sie w zamku krzyżackim z XIV wieku, koidółek polsko-ewangelicki z XVI wieku, budynek poczty konnej z XIX wieku oraz młyn z XIX wieku. W Bytowie organizowane są imprezy folklorystyczne, podczas których można poznać bogactwo kultury kaszubskiej.
Tekst: Joanna Orłowska
