Dolina Łupawy
Dolina Łupawy
Szlak turystyczny SŁ- 163n Doliną Łupawy 67,0 km
Gardna Wielka - Żelkowo- Damno - Łupawa - Czarna Dąbrówka.
Szlak turystyczny niebieski rozpoczyna się w pobliżu przystani wodnej na jeziorze Gardno w miejscowości Gdrdna Wielka (0,0 km - 67,0 km).
Gardna Wlk. - pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z XIII wieku . Książe gdański Świętopełk założył tu parafię pw. św. Stanisława patrona Polski. W 1288 roku kościół i parafia przeszły na własność biskupów gnieźnieńskich . W XVII wieku osada przechodzi pod panowanie Brandenburgii.
W XVII wieku otrzymuje prawa miejskie. W XVIII wieku następuje upadek grodu, a nadane prawa zostały cofnięte. W XVIII - XIX wieku narasta germanizacja. W tutejszym kościele, ostatnie kazanie w języku polskim wygłoszone zostało w 1852 roku. W centrum wsi znajduje się kościół neogotycki z 1852 r. oraz dzwon z 1764 r. Straszny pożar w 1912 r. zniszczył najstarszą część zabudowy.
Szlak prowadzi ul. Kościuszki. Przy kościele skręca w prawo. Mijamy przystanek autobusowy i droga główny kierujemy się na Smołdzino. Przechodzimy obok szkoły podstawowej, w której znajduje się sezonowe schronisko młodzieżowe PTSM. Dochodzimy do kolejnego przystanku autobusowego, za którym skręcamy w prawo, w ul. Ogońską, której przedłużeniem jest droga polna. Po 750 m skręcamy w lewo, w kierunku lasu. Piaszczystą drogą idziemy na wschód, na Rowokół (6,0 km - 61,0 km)?.
Rowokół liczy 115 m n.p.m, - ważny punkt nawigacyjny dawnych żeglarzy, miejsce pogańskiego kultu, cel średniowiecznych pielgrzymek i legendarne gniazdo piratów. Nazwy nadawane temu wzniesieniu to: Święta Góra, Góra Skruchy, rzekomo od lochów kaplicy, gdzie pielgrzymi wyznawali swoje grzechy i pokutowali. Podczas remontu wieży obserwacyjnej na szczycie Rowokołu (wys. 12 m), natrafiono na cmentarzysko średniowieczne. Stwierdzono, że wśród pochowanych przeważali ludzie reprezentujący typ laponoidalny 34,8%, nordyczny 25,6%, śródziemnomorski I5,3%. Społeczność smołdzińska była więc bardzo zróżnicowana typologicznie. W 1435 r.. a być może wcześniej, na górze znajdowała się kaplica chrześcijańska pw. św. Mikołaja lub Najświętszej Marii Panny. Wybudowana była w miejscu pogańskiego kultu przed chrystianizacją Pomorza. Kaplica miała szpiczasty dach, widoczny z daleka, przez to stała się znakiem nawigacyjnym na mapach żeglarskich. Reformacja poczyniła wiele szkód materialnych. Rycerze von Tessen, do których należało Smołdzino, ograbili kaplicę z kosztowności. Przetrwała legenda opowiadająca o dzwonie, który potoczył się z góry do Łupawy i co jakiś czas słychać jego dźwięki dochodzące z toni wodnej. Zgliszcza kaplicy były jeszcze do 1842 roku.
Wzgórze Rowokół objęte jest ochroną od 1984 r. jako rezerwat leśno-krajobrazowy o pow. 562,81 ha. Teren porastają suboceaniczne bory sosnowe świeże i bory mieszane z panującą w drzewostanie sosną zwyczajną, a w dolinie rzeki Łupawy wykształciły się zbiorowiska łąk okresowo wilgotnych oroz niskotorfowiskowe szuwary.
Schodzimy z Rowokołu za znakami niebieskimi. Skręcamy w prawo, mając wzniesienie po prawej stronie. Po kilkuset metrach wychodzimy z lasu na otwarta przestrzeń łąk i pastwisk. Za nami pozostaje wieś Smołdzino.
Drogą polną dochodzimy do starego nasypu kolejowego, który przecinamy. Kolej łączyła Gardnę Wlk. ze Smołdzinem. Pojawiają się zabudowania w Stojecinie (9.5 km - 57,5 km). Trasa wiedzie wzdłuż rzeki Łupawy. Po lewej stronie budynek - Czarny Młyn (13,0 km - 54,0 km). Kierujemy się na południe. Na rozdrożu skręcamy w prawo. Idąc w lewo można dojść do rzeki, na której jest kładka. Drogą piaszczystą dochodzimy do kolejnego rozwidlenia dróg, gdzie skręcamy w lewo. Przechodzimy obok zabudowań hodowli ryb na rzece Łupawie (15,0 km -52,0 km). Przecinamy szosę - w lewo do Żelkowa i Główczyc, w prawo do Słupska.
Żelkowo • miejscowość oddalona o 1 km . We wsi znajdują się zabudowania dawnego dworca kolejowego oraz kościół filialny z drugiej połowy XIX wieku, murowany z ciosów granitowych i z cegły, jednonawowy z absydą. W pobliżu mieszka Pan Boguś, nauczyciel, pasjonat turystyczny, który przy kominku chętnie porozmawia o historii wsi i osobliwościach przyrodniczych regionu.
Po przejściu przez szosę idziemy nasypem kolejowym, następnie przez most. Dochodzimy do elektrowni wodnej na Łupawie. Szlak prowadzi nad kanałem, a dalej przez tereny leśne, równolegle do rzeki Łupawy, która na tym odcinku płynie doliną o charakterze przełomu . Rzeka przedziera sie przez wzniesienia morenowe nazywane Górami Choćmirowskimi. Strome brzegi, miejscami prawię pionowe, mają 20 m wysokości (22,5 km - 44,5 km). W miejscowości Drzeżewo (25,5 km - 41,5 km) skręcamy w lewo, w las i tą drogą dochodzimy do wsi Wiatrowo (20,5 km - 30,5 km). Za znakami niebieskimi kierujemy się do wsi Damno.
Przy kościele skręcamy, w lewo na szosę, idąc w kierunku Główczyc aż do mostu na Łupawie (32,5 km -34,5 km). Kilkanaście metrów za mostem skręcamy w prawo i po 500 m jesteśmy w obszarze parku podworskiego w Bobrownikach. Tu rosną okazałe buki o obwodzie ok. 4 m, a przy wejściu do pałacu są dwa głazy narzutowe o wysokości ok. 2,5 m. Opuszczamy park otaczający pałac i wychodzimy na łąki. Po 2 km jesteśmy w lesie. Ścieżką dostajemy się do szosy Łebień - Strzyźyno. Szlak prowadzi pod wiaduktem trzy-łukowym do mostu na Łupawie (37,0 km - 30,0 km). Na chwilę można zejść z trasy idąc do wsi Łebień położonej po drugiej stronie rzeki.
Łebień wieś wymieniana w zapiskach historycznych w 1670 roku. Do starych zabudowań dworskich prowadzi aleja wysadzana drzewami, które mają ok. 200 lat. Obora podworska z 1862r. murowana, piętrowa. Most na rzece Łupawie zostawiamy po prawej stronie. Idąc za znakami wchodzimy w las. Droga prowadzi pod górę, wschodnim brzegiem rzeki. Po 800 m wychodzimy na otwarta przestrzeń. Jesteśmy na wysokim brzegu skad widać stary sosnowy las po prawej stronie, a w głębi przed nami zabudowania wsi Strzyżyno. Krętą drogą schodzimy do wsi, w której rośnie okazały dąb. Przechodzimy obok zabudowań starej szkoły i dalej polną drogą wzdłuż rzeki do Poganic (42,5 - 24,5 km). Mijamy zabudowania starego młyna (XIX wiek), który zaadaptowany jest na cele gastronomiczne. Przechodzimy? na drugą stronę szosy aby niebawem skręcić w lewo na droge prowadzącą do Łupawy (48,0- 19,00km).
Łupawa jest wsią, o której wzmiankowano w 1310 roku. Kościół parafialny wybudowano w latach 1767 -1772, murowany, salowy, z wieża i dobudowanymi do nawy przybudówkami. Obok głaz narzutowy o obwodzie 6,4 m i wysokości 3,5 m
Przy kościele skręcamy w lewo. Przechodzimy przez most na Łupawie i zaraz skręcamy w prawo. Wędrujemy 3 km wzdłuż rzeki, w kierunku wsi Soszyce. Szerokość rzeki miejscami wynosi ok.13,0 m, a głębokość 1,0 m . Droga leśna odchodzi od rzeki i po 2 km jesteśmy we wsi Soszyce (55,0 km - 12,0 km). Wchodzimy na drogę brukowaną. Kierujemy się za znakami, na południe, przez las do jeziora Duże Karwno, które odległe jest od wsi o 1 km.
Jezioro Duże Karwno (Wielkie Karwno) (51,2 km - 6,0 km). Jezioro bezodpływowe o powierzchni 33,6 ha, długości 1200 m, głębokości 18,2 m W części południowej.
W części północnej usytuowana jest plaża, a tu w odległości 50 m od brzegu głębokość wynosi 5 m, Opuszczamy Jez. Duże Karwno i za znakami, przez las, wzdłuż rzeki Łupawy udajemy się do Czarnej Dąbrówki, Na niektórych odcinkach doliny, brzeg rzeki jest bardzo stromy, a wysokość dochodzi do 30 m .Po przejściu przez drewniany most na Łup?awie (56,7- 1,5km) do Czarnej Dąbrówki pozostało 1,5 km idąc przez las. Czarna Dąbrówka (58,2-0,0km) jest miejscowością położoną przy drodze krajowej Słupsk- Kartuzy.
Tekst: Joanna Orłowska
