Kraina w Kratę

Kraina w Kratę

Na Pomorzu w XVIII i XIX wieku dominującym elementem krajobrazu wiejskiego było budownictwo szkieletowe.

Geometryczna konstrukcja z daleka jest czarną kratą na białym tle. Zachowało się tutaj ponad 2500 zabytkowych budynków wzniesionych przed 150-200 laty.

Najciekawszym pod względem krajoznawczym są wsie:
- Łącko i Jeziorzany, nad Jeziorem Wicko, gdzie wypoczywali w XV i XVI w. władcy Pomorza,
- Jarosławiec, rybacka wieś nadmorska,
- Kluki, nad Jeziorem Łebsko, w którym od 1963r. istnieje Muzeum Wsi Słowińskiej
- Krupy z kościołem z 1570r.,
- Smołdzino z Muzeum Przyrodniczym,
- Swołowo, stolica "Krainy w Kratę"
- Charnowo i Wodnica, położone nad Słupią,
- Krzemienica - atrakcją wsi jest gospodarstwo pszczelarskie „Wędrowna  Barć” - typowa zagroda chłopska z I połowy XIX wieku, zbudowana w systemie szachulcowym.
-Objazda – miejscowość może pochwalić się najstarszym kościołem ryglowym z 1606 r., częściowo przebudowanym w XIX-XX wieku
- Warcino – zabytkowe zagrody
- Możdżanowo – zabytkowe zagrody
- Staniewice – kościół z 1770 r.
- Bierkowo – zabytkowe zagrody
- Bruskowo Wielkie – zabytkowe zagrody
- Kuleszewo – kościół z 1587 r.

Na Pomorzu w XVIII i XIX wieku dominującym elementem krajobrazu wiejskiego było budownictwo szkieletowe. W kwatery drewnianych konstrukcji budynków wstawiano tyczki, owijano je powrósłami słomianymi i oblepiano gliną. Powierzchnie kwater bielono wapnem na biało, a belki drewniane smarowano smołą. Tak budowano chałupy mieszkalne, zabudowania gospodarcze, kuźnie, szkoły, kościoły i dwory. Do dnia dzisiejszego konstrukcje te zachowały się w wielu gminach nadmorskich (Darłowo, Sławno, Malechowo, Postomino, Ustka, Słupsk, Kobylnica, Smołdzino, Wicko). Budownictwo to było również widocznym elementem architektonicznym w miastach pomorskich w XIX i XX wieku. Obszar z tym charakterystycznym budownictwem został nazwany w 1994 roku "Krainą w kratę".

Tereny leżące na zachód od rzeki Słupi zasiedlane były od wczesnego średniowiecza. Akcje kolonizacyjne prowadziły klasztory. Wsie zachowały w większości średniowieczny układ przestrzenny. Występują tu owalnice, okólnice i ulicówki. Bogate chłopskie gospodarstwa posiadały nawet do 100 hektarów ziemi. Na zagrodę w kształcie czworoboka składały się często: piętrowy budynek zamieszkały przez rodzinę wielopokoleniową i służbę oraz duże zabudowania gospodarcze. Od strony drogi posadowiony był budynek gospodarczy z bramą wjazdową, z boku stały: stodoła i budynek inwentarski, a w głębi podwórza budynek mieszkalny.

We wsi Swołowo zachowały się liczne XIX-wieczne zagrody chłopskie i rzemieślnicze z budownictwem szkieletowym. Przestrzenny układ wsi ma charakter owalnicy, a otaczające pola zachowały średniowieczny podział. Te unikalne walory architektoniczne i przestrzenne zadecydowały o tym, że wieś tę nazwana stolicą "Krainy w kratę". We wsi tej zachowało się kilkanaście zagród. Jednej z nich Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku przywróci dawny charakter zagrody bogatego chłopa pomorskiego i adaptuje ją na centrum animacji kultury regionalnej.

Na wschód od rzeki Słupi przeważały folwarki szlachty pomorskiej, a we wsiach występowały małe i średnie gospodarstwa. Zagrody chłopskie były mniejsze, chałupy mieszkalne jednokondygnacyjne, a budynki inwentarskie i gospodarcze małe. W folwarkach i wsiach rybackich, położonych nad jeziorami Gardno i Łebsko dominowały chałupy dwu i wielorodzinne. Tereny te zamieszkiwali Słowińcy. Ich tradycja i kultura przedstawiona jest w Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach. W leżącej nieopodal Smołdzina i Kluk wsi Czysta powstanie muzeum prezentujące dawną kulturę rolniczą regionu.

Obszar "Krainy w kratę" bogaty jest również w liczne obiekty sakralne o konstrukcji szkieletowej, niektóre z nich mają średniowieczny rodowód. W folwarkach zachowały się dwory i pałace z XIX i początku XX wieku, otoczone parkami z ciekawym drzewostanem. Wśród zabudowy sakralnej i dworskiej są szachulcowe "perełki": kościół w Objeździe z 1607 roku, kościół w Staniewicach z 1770 roku i Kuleszewie z 1587 roku oraz dwór w Swochowie z 1734 roku.

"Kraina w kratę" jest również atrakcyjna przyrodniczo. Na szczególną uwagę zasługuje Słowiński Park Narodowy - Światowy Rezerwat Biosfery z ruchomymi wydmami i "świętą górą" Rowokół w Smołdzinie. Park Krajobrazowy "Dolina Słupi" z bogactwem form przyrodniczych i najstarszymi elektrowniami wodnymi w Europie - to kolejne walory tego obszaru.

Piękno przyrody, bogactwo kultury, szlaki turystyki pieszej, rowerowej i kajakowej oraz gościnność lokalnej społeczności, sprzyja wypoczynkowi i uprawianiu różnych form turystyki aktywnej.