Śledzie a la Bismarck (kalendarium wydarzeń historycznych)

Trochę dat i zdarzeń- kalendarium wydarzeń z Ustki

Miasto, w formie, jaką możemy dziś oglądać, zaczęło powstawać na przełomie XVIII i XIX w., gdy po dwóch trudnych stuleciach rybacki port u ujścia Słupi zaczął ponownie zyskiwać na znaczeniu.

Dzięki przemianom politycznym, w 1830 r. Ustka uzyskała także administracyjną samodzielność (z radością żegnając zwierzchnictwo słupskich rajców sięgające XIV w.). Dynamiczny rozwój osady przypadł po raz pierwszy na okres między zakończeniem wojny prusko-francuskiej (rok 1871) a wybuchem I wojny światowej (rok 1914), po raz drugi natomiast na ostatnie ćwierćwiecze. Gdyby spojrzeć jednak na pisaną historię Ustki czy Słupioujścia (jak po niemiecku nazywano od XIV w. port u ujścia Słupi do Bałtyku), to ostatnie dwa stulecia stanowią zaledwie 1/4 dziejów Ustki. Poniżej wybraliśmy ważne – naszym zdaniem – daty i wydarzenia z historii dzisiejszej letniej stolicy Polski.

 1310 (9 września) – przy okazji rozszerzenia praw miejskich Słupska, władający wówczas tą częścią Pomorza Brandenburczycy gwarantują miastu „wolną od cła i opłat, przez budowanie żadnych jazów niekrępowaną (sic!) żeglugę na rzece od miasta w dół aż do morza (...)”. Słupsk zyskuje też prawo posiadania 6 łodzi rybackich, tzw. bordynek;

 1313 (2 lutego) – słupskie prawa do Słupi rozszerzono, odstępując miastu także pas ziemi wzdłuż rzeki o szerokości 5 prętów (ok.19 m), co umożliwiło ciągnięcie łodzi lub tratw z brzegu. Ponadto Słupsk otrzymuje prawo do zakupu lasu i pastwisk nad rzeką oraz obejmuje „dzierżawę” portu i osady portowej znajdujących się u ujścia Słupi do morza, za co rokrocznie na Świętego Marcina (11 XI) zobowiązany jest dostarczać Święcom (właścicielom praw m.in. do nadmorskich terenów u ujścia Słupi) parę skórzanego obuwia o wartości 8 solidów słowiańskich lub jej równowartość;

 1337 (2 lutego) – bracia Święcowie (Jaśko z Darłowa i Jaśko ze Sławna) podpisują z rajcami Słupska umowę ostatecznie przekazującą im prawa do Ustki. W umowie sprecyzowano, że Słupsk otrzymuje „(...) również cały i niepodzielny port Ustka, położony po obu stronach rzeki Słupi (...)”;

 1356 – wzmiankowane jest istnienie kościółka pod wezwaniem świętych Jana i Mikołaja, stanowiącego kaplicę parafii w pobliskich Zimowiskach;

 1382 – Słupsk przystępuje do Hanzy; port w Ustce w ciągu kilkudziesięciu lat zostaje rozbudowany i przejmuje obsługę morskiego handlu miasta – transportowane stąd towary trafiały do odbiorców w Holandii, Danii, Szwecji, a nawet dalekiej Anglii;

ok. 1440 – ustecki port staje się największym ośrodkiem tego typu we wschodniej części Księstwa Pomorskiego, wyprzedzając (pod względem ilości przeładowywanych towarów) porty w Darłowie i Kołobrzegu;

 1535 – mieszkańcy Ustki przechodzą na protestantyzm;

 1590 – książęcy wizytator odnotowuje istnienie szkoły w Ustce;

 1623 – wybucha otwarty bunt mieszkańców Ustki przeciw ograniczeniom nakładanym przez Słupsk; tumult zostaje spacyfikowany przez oddziały wojskowe wysłane ze Słupska;

 1626 (2 listopada) – przez Ustkę przechodzi oddział szwedzkich wojsk, więc dla zabezpieczenia portu przed wtargnięciem Skandynawów ujście Słupi przegrodzono drewnianą kłodą, zapewne mocując ją na łańcuchach do nabrzeża portowego;

 1630 – w czasie wojny trzydziestoletniej Słupsk i port w Ustce zajmują wojska szwedzkie;

 1644 – wieś niszczy potężny pożar, z pożogi ocaleje jedynie kościół Świętego Mikołaja i 15 budynków;

 1648 – na mocy kończącego wojnę trzydziestoletnią, Pokoju Westfalskiego przyznaje wschodnią część Pomorza (m.in. ze Słupskiem i Ustką) elektorom brandenburskim;

 1667 – zimowy sztorm niszczy urządzenia portowe, a ruchome piaski znacząco zasypały ujście Słupi do morza; wizytatorzy określają stan portu jako beznadziejny, a elektor brandenburski nakłada nadzwyczajny podatek na odbudowę portu w Ustce, dokonaną potem w latach 1670–1671;

 1674 – wybuch wojny brandenbursko-szwedzkiej przyczynia się do załamania handlu morskiego na Bałtyku. Nieużytkowany port podupadł i zostaje mocno zniszczony podczas potężnego sztormu w grudniu 1690 r. Słupia znajduje wówczas nowe ujście do morza, a stare (stanowiące wejście do portu) zostaje ponownie zamulone;

 1695 – udaje się przywrócić ruch statków do portu, przez lata jednak ujście rzeki jest bardzo płytkie i tylko małe jednostki mają możliwość korzystania z portu;

 1778 (1 sierpnia) – wielki pożar niszczy 18 spośród 37 usteckich gospodarstw;

 1787 – słupscy kupcy utrzymują w Ustce 12 statków handlowych o łącznej ładowności 1080 łasztów; w kolejnych latach liczba stacjonujących tu statków nieznacznie wzrasta;

 1808 – Francuzi zarządzają zamknięcie cmentarza wokół kościółka św. Mikołaja i wyznaczenie nowego, położonego poza wsią miejsca pochówku mieszkańców;

 1812 – na zlecenie Francuzów przy porcie zostaje wzniesiony ziemnodrewniany szaniec z dwoma armatami dla obrony portu przed ewentualną inwazją brytyjskich statków (będących wówczas w stanie wojny z Napoleonem);

 1820 – do Ustki przybywają pierwsi letnicy, korzystający z gościny w domach miejscowych rybaków;

 1831 (22 września) – Słupsk traci na rzecz państwa pruskiego prawo własności do Ustki i portu nad Słupią;

 1863 – rozpoczyna się rozbudowa usteckiego portu (z kasy państwowej przeznaczono na prace 150 tys. ówczesnych marek). Rozbudowa zakończyła się w 1865 r., a dzięki niej przepustowość portu wzrosła do 500 statków rocznie;  rok później zakupiono dodatkowe 34 ha na dalszą modernizację portu i urządzeń towarzyszących;

 1867 – przy porcie zostaje wybudowana i wyposażona Stacja Ratownictwa Morskiego (dziś zwana Czerwoną Szopą);

 1854–1858 – na letni wypoczynek do Ustki przyjeżdża z rodziną Otto von Bismarck

 1870 – powołano Towarzystwo Kąpielowe, którego celem był rozwój letniska Ustka; wybudowano łazienki kąpielowe oddzielne dla mężczyzn i kobiet z dziećmi – męskie zlokalizowano po zachodniej stronie ujścia Słupi (na wysokości dzisiejszej Barterii Blüchera), kobiece i rodzinne na plaży wschodniej, na wysokości środkowej części promenady;

 1871 – na wzniesieniu po wschodniej stronie portu zostaje wybudowana stacja pilotów portowych. Zbudowany przy niej maszt o wysokości 11,6 m pełnił funkcję latarnii;

 1875 – dla kuracjuszy zostaje otwarta promenada nadmorska wiodąca od portu w stronę Orzechowa, równocześnie wytycza się aleje i zasadza pierwsze drzewa w dzisiejszym nadmorskim Parku Zdrojowym;

 1878 – Ustka zyskuje połączenie kolejowe ze Słupskiem;

 1885 (18 maja) – zostaje wmurowany kamień węgielny pod budowę nowego kościoła (na południowym krańcu ówczesnej wsi);

 1886 – na północny wschód od miasta, na gruntach państwowych,wybudowana zostaje rezydencja prawdopodobnie dla kanclerza Ottona von Bismarcka (dzisiejsza Villa Red); w porcie, po zachodniej stronie rzeki oddaje się do użytku potężny magazyn spirytusu o pojemności 2,5 mln litrów;

 1890 – dla potrzeb obsługi portu zakupuje się pływającą koparkę, która na bieżąco pogłębiała tor wodny, utrzymując głębokość nie mniejszą niż 8 m;

 1892 – zostaje zakończona przebudowa stacji pilotów (locji), w toku której zastąpiono dotychczasowy spiczasty hełm zwieńczający stację galerią z latarnią (co z kolei zakończono w 1904 r.);

 1899 – początek gruntownej przebudowy portu i ujścia Słupi do morza, zakończonej 24 września 1903; powstają m.in. betonowe falochrony ujmujące ujście Słupi do Bałtyku i sięgające ok. 500 m w głąb morza. Dzięki inwestycji zahamowane zostaje nanoszenie przez morskie prądy piasków do ujścia rzeki;

 1903 – 46 usteckich rybaków przybrzeżnych i dalekomorskich zawiązuje stowarzyszenie na rzecz rozwoju portu rybackiego;

 1904 – buduje się gazownię miejską;

 1909 (1 października) – Ustka staje się siedzibą parafii obejmującej także dotychczasową siedzibę pastora – kościół w Zimowiskach)

 1911 – uruchamia się lokalną elektrownię;

 1911 (18 sierpnia) – zostaje otwarte bezpośrednie połączenie kolejowe między Ustką a Sławnem; w ramach budowy połączenia rozbudowuje się także dworzec kolejowy (do formy istniejącej dziś);

 1912 – buduje się okazałą szkołę powszechną (dziś mieści się w niej Urząd Miejski); w pobliżu nadmorskiej promenady otwarto zakład przyrodoleczniczy (balneologiczny);

 1914 – z powodu zniszczenia przez zimowy sztorm męskich łazienek kąpielowych (po zachodniej stronie Ustki), zostają rozbudowane łazienki wschodnie, przy czym część kabin przeznacza się dla mężczyzn;

 1914 (13 września) – pożar silosu zbożowego i 400 tys. kwintali zboża; nowy spichlerz w miejscu spalonej budowli stanął rok później;

 1915–1918 – w Ustce znajduje się niewielki obóz jeniecki dla Rosjan; w ramach prac jeńcy urządzają punkt widokowy Góra Hindenburga, znajdujący się przy nadmorskiej promenadzie, na wschód od rządowej willi Bismarcka (dzisiejsza Villa Red);

 1922 – pochodzący z Duninowa Wilhelm Granzow projektuje dla Ustki herb przedstawiający statek i syrenkę dzierżącą łososia; zmodyfikowana wersja tego herbu obowiązuje do dziś; herb Granzowa znalazł się na cokole odsłoniętego w tym samym roku obelisku upamiętniającego mieszkańców poległych w I wojnie światowej, tzw. „Umierającego wojownika” autorstwa Josepha Thoraka;

 1925 – ustecka flota rybacka składa się z 102 kutrów i łodzi; osiem lat później (w roku 1933) odnotowuje się w mieście 176 rybaków oraz 53 działające wędzarnie;

 1928 – w sezonie letnim Ustka gości 3003 letników;

 1928–1930 – budowa wodociągów i kanalizacji;

 1935 (22 marca) – Ustka zostaje przekształcona ze wsi w osadę miejską (odtąd wójta zastąpił burmistrz); choć formalnie Ustka nie otrzymała wówczas praw miejskich, po 1945 r. przyjęto tę datę jako dzień nadania praw miasta;

 1936 – zatwierdza się plany kolejnej rozbudowy portu w Ustce i stworzenia u ujścia Słupi głównego portu do obsługi handlu z Prusami Wschodnimi; w odległości ok. 500 m na zachód od ujścia Słupi rozpoczęto budowę nowego falochronu zachodniego, którego długość miała wynieść 1680 m. W ramach prac także wschodni falochron miał zostać wydłużony o 385 m; równolegle na zachód od Ustki wytyczono największy w ówczesnych Niemczech poligon lotniczy; na granicy Ustki i Lędowa rozpoczęto budowę koszar i obiektów późniejszej szkoły lotniczej (dziś mieści się w nich Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej);

 1937 – u nasady zachodniego falochronu zostaje zbudowane stanownisko Baterii Przeciwlotniczej i Zaporowej Blücher (zasięg ok. 17 km);

 1938 – na wschód od miasta zostaje otwarte nowoczesne schronisko młodzieżowe Hitlerjugend (dziś ośrodek wczasowy Czarodziejka);

 1942 (3 października) – na usteckim poligonie spada pierwszy prototyp rakiety V-2, wystrzelonej z ośrodka badawczego w Peenemünde (na Uznamie);

 1945 (30 stycznia) – na wysokości Ławicy Słupskiej radziecka łódź podwodna torpeduje i zatapia statek Wilhelm Gustloff, przewożący ok. 8000–9000 uchodźców i rannych ewakuowanych z Gdyni oraz Gdańska. Uratowano tylko ok. 1200 osób. Do końca lutego do portu trafiały ciała ofiar tej katastrofy. Początkowo odsyłano je do Gdyni, później chowano na wydmie nieopodal Baterii Blüchera;

 1945 (luty) – do Ustki docierają kolejne fale uchodźców uciekających z Pomorza przed nadciągającymi wojskami radzieckimi; port ustecki prowadzi ewakuację na Zachód – do 8 marca z Ustki wypłynęło około 33 tys. osób;

 1945 (8 marca) – opustoszałe miasteczko zajmują radzieckie oddziały wojskowe. Władzę nad Ustką przejmuje radziecka komendantura wojskowa;

 1945 (1 sierpnia) – władza nad Ustką przechodzi w ręce polskiej administracji cywilnej, rozpoczyna się napływ polskich osadników;

 1945 (15 listopada) – zostaje uruchomiona ustecka latarnia morska;

 1945 (4 grudnia) – początek wysiedlania z Ustki Niemców pozostałych tu po zimowej ewakuacji; do zakończenia akcji w sierpniu 1946 r. wywieziono koleją na Zachód niespełna 3400 osób;

 1946 (listopad) – wojewoda szczeciński zarządza, iż nowa, polska nazwa kąpieliska u ujścia Słupi brzmieć będzie Ustka; równocześnie zaprzestano używania tymczasowych nazw Nowy Słupsk, Uść, Słupioujście i Postomin;

 1947 (lipiec) – radzieckie wojska opuszczają Ustkę i koszary w Lędowie; w koszarach ulokowano Szkołę Specjalistów Morskich;

 1948 – rekordowy rok dla usteckiego portu pod względem ilości przeładowanych towarów i obsłużonych jednostek pływających;

 1951 – dawna stocznia rybacka przyjmuje nazwę Ustka i zmienia specjalizację z budowy łodzi rybackich na produkcję łodzi ratunkowych i roboczych;

 1952 – zostaje utworzona przedsiębiorstwo rybackie Korab, które z czasem staje się największym usteckim przedsiębiorstwem;

 1953 – na zachód od Ustki rozpoczyna się budowa umocnień Batalionowego Rejonu Umocnionego nr 4 (między Ustką a Wickiem Morskim) wraz z okazałą Baterią Artylerii Stałej (BAS 9);

 1954 – powstaje spółdzielnia pracy rybołówstwa morskiego Łosoś, specjalizująca się w połowach i przetwórstwie łososia;

 1960 – dziesięciolecie rozbudowy bazy noclegowej we wschodniej części miasta – wówczas powstała większość działających do dziś dużych, wówczas zakładowych, ośrodków wczasowych;

 1971 – ustecka stocznia rozpoczyna produkcję stalowych jednostek rybackich;

 1979 – w nadmorskim parku zostaje odsłonięty pomnik Chopina;

 1988 – Ustka uzyskuje status uzdrowiska, gdzie leczy się choroby reumatyczne, krążenia, dróg oddechowych i przemiany materii;

 1991 – koniec budowy drugiego usteckiego kościoła pw. Matki Bożej Gwiazdy Morza;

 1994 (1 września) – funkcjonujące w Ustce Centrum Szkolenia Specjalistów MW przekształcono w działające do dziś Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej;

 2004 (listopad) – otwarcie Aukcji Rybnej – Lokalnego Centrum Pierwszej Sprzedaży Ryb;

 2010 (sierpień)- odsłonięcie Pomnika Usteckiej Syrenki

 2013 – budowa kładki pieszej przez Słupię, łączącej promenadę z zachodnim nabrzeżem i plażą po zachodniej stronie ujścia rzeki.